Trận địa pháo 37 ly của Xí nghiệp Tuyển than Hòn Gai, phường Hồng Gai, thành phố Hạ Long - Di tích Lịch sử - Xếp hạng cấp Quốc gia năm 1997

Trận địa pháo 37 mm của xí nghiệp Tuyển than Hòn Gai nằm trên đồi bến phà, thuộc phường Hồng Gai, thành phố Hạ Long, nay là Công ty Tuyển than Hòn Gai. Có độ cao 102m so với mặt biển. Đây là nơi trọng yếu có thể quan sát được nhiều vị trí như bến phà, sông Cửa Lục, cảng Hòn Gai, thành phố Hạ Long.

Năm 1960, đơn vị tự vệ Bến Hòn Gai ra đời cùng với sự thành lập của Xí nghiệp Bến Hòn Gai. Năm 1968, được trang bị bốn khẩu pháo cao xạ 37mm và thành lập Đại đội tự vệ năm 1967, Xí nghiệp tuyển than Hòn Gai và tự vệ Bến Hòn Gai đổi thành Đại đội tự vệ pháo cao xạ 37mm của Xí nghiệp Tuyển than Hòn Gai.

Khẩu đội pháo cao xạ đóng trên đồi cao ở thị xã Hồng Gai đã bắn rơi máy bay Mỹ trong trận đầu

5-8-1964.

(Ảnh Tư liệu tại Bảo tàng Quân đội Nhân dân Việt Nam).

Trận chiến đấu đầu tiên đánh trả không quân Mỹ của tự vệ Bến Hòn Gai là trận 5 - 8 lịch sử. Trận đánh diễn ra trong vòng 45 phút, ta bắn rơi ba máy bay Mỹ (hai chiếc rơi tại chỗ), bắt sống một giặc lái và làm bị thương nhiều chiếc khác. Trong trận đánh này, các chiến sĩ tự vệ Xí nghiệp Bến Hòn Gai đã thể hiện tinh thần chiến đấu anh dũng, kiên cường, 28 đồng chí được tặng thưởng Huy hiệu chiến công 05/8, trong đó có các gương chiến đấu tiêu biểu như tự vệ Đặng Bá Hát, trần Minh Thành...

Từ tháng 5/1972 đến tháng 10/1972, Đại đội đã bắn rơi một máy bay F4 và một máy bay F8. Đánh 37 trận, tháo gỡ 104 quả bom phá từ 250 đến 2.000 bảng Anh, 2.500 quả bom xuyên và nhiều bom bi các loại.
 

Năm 1973, thừa ủy quyền của Chủ tịch Tôn Đức Thắng, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh

Nguyễn Ngọc Đàm lên đồi tặng hoa cho tự vệ Xí nghiệp Tuyển than Hòn Gai vừa bắn rơi máy bay

Đầu năm 1973, Đại đội tự vệ 37 mm đã vinh dự được Chủ tịch Tôn Đức Thắng trao tặng lẵng hoa ngay trên trận địa và cũng trong năm này, Đảng và Nhà nước ta đã phong tặng Xí nghiệp Bến Hòn Gai danh hiệu “Đơn vị anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân” và nhiều cờ thưởng luân lưu khác. Năm 1995, đồng chí Đặng Bá Hát được truy tặng danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”.

Hiện nay, Xí nghiệp Tuyển than Hòn Gai vẫn còn lưu giữ được nguyên vẹn hệ thống hầm hào phòng không, trận địa pháo, hầm đựng đạn trên đồi 102. Những hiện vật liên quan đến trận địa được bảo quản gìn giữ và trưng bày tại phòng truyền thống của Xí nghiệp. Đây là những bằng chứng sống minh chứng cho tinh thần hy sinh, chiến đấu dũng cảm của các chiến sĩ tự vệ Xí nghiệp Tuyển than Hòn Gai nhằm giáo dục truyền thống yêu nước cho các thế hệ mai sau.

Cổng thông tin điện tử Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Quảng Ninh